Liên hoan Ca trù toàn quốc tại Hà Tĩnh: Hội ngộ các hình thức diễn xướng độc đáo

  Liên hoan ca trù toàn quốc là một trong những hoạt động nhằm đánh giá lại quá trình bảo tồn, phát huy giá trị di sản trong đời sống nhân dân của các tỉnh, thành nắm giữ di sản này. Với mục tiêu đưa ca trù ra khỏi danh sách “di sản văn hoá cần được bảo vệ khẩn cấp” của UNESCO, Liên hoan kỳ này hướng tới nhiều mục tiêu hơn; trong đó, việc khôi phục mạnh mẽ và sâu hơn các không gian, hình thức diễn xướng là một trong những mục tiêu hàng đầu. Trong ảnh là màn múa "Thời hồ" trích đoạn "Múa bài bông" độc đáo của Đoàn nghệ thuật ca trù TP Hà Nội để lại dấu ấn sâu sắc cho khán giả  

Ca trù có mặt trong đời sống văn hoá Việt Nam từ thế kỷ XVI với 5 không gian diễn xướng chính: hát cửa đình (hát thờ), hát cửa quyền (hát cung đình hay hát chúc hỗ), hát tại gia (hát nhà tơ), hát thi và hát ca quán (hát chơi). Mỗi không gian có một lối hát và cách thức trình diễn riêng. Sân khấu liên hoan ca trù toàn quốc năm 2018 chính là nơi hội ngộ của các hình thức diễn xướng đó. Trong ảnh là không gian diễn xướng hát nhà tơ (tại gia) được nhiều đơn vị trình diễn lại Liên hoan lần này

Ngay trong đêm khai mạc, Đoàn nghệ thuật ca trù Hà Tĩnh đã mang đến cho khán giả những tiết mục độc đáo trong không gian diễn xướng cửa quyền với các thể cách hát múa chúc hỗ hát mừng, nhịp ba cung bắc, đại thạch… Tiếp đó, các đoàn Hưng Yên, Thanh Hoá, Bắc Giang, Hà Nội cũng trình diễn nhiều tiết mục khắc hoạ không gian diễn xướng này. Trong thực tế, những tỉnh thành này là cái nôi của ca trù và trong lịch sử, có rất nhiều ty giáo phường thường được vời vào cung vua, phủ chúa để hát trong những dịp khánh tiết quan trọng. Theo nhà nghiên cứu nghệ thuật dân tộc Bùi Trọng Hiền thì “hình thức biểu hiện này được coi là danh giá nhất của nghệ thuật ca trù”. Bởi thế, không gian cửa quyền không chỉ được các đoàn khôi phục, xây dựng mang đến liên hoan với những nét đặc sắc của ca nương, kép đàn mà còn với niềm tự hào sâu kín.

Xuất hiện với tần suất khá dày bên cạnh không gian cửa quyền là không gian cửa đình. Đây là không gian diễn xướng gần gũi với đời sống nhân dân của nghệ thuật ca trù. Bà Phan Thư Hiền - Uỷ viên Hội đồng nghệ thuật Liên hoan ca trù toàn quốc năm 2018 cho biết: “Cái độc đáo của liên hoan kỳ này chính là sự có mặt của rất nhiều tiết mục hát cửa đình (hát thờ). Ngoài những thể cách khó như tỳ bà hành, thét nhạc, bỏ bộ…, các tiết mục giáo hương, giáo trống, dâng hương của các đoàn nghệ thuật cũng khiến liên hoan thêm phần phong phú”. Trong ảnh là giọng ca tuyệt kỹ của Nghệ sỹ ưu tú Bạch Vân (Hà Nội) trong thể cách hát thơ khiến khán giả vô cùng thích thú

Giáo hương là một trong rất nhiều thể cách có tính nghi lễ được nhiều đoàn khôi phục, trình diễn tại liên hoan

Tham gia liên hoan kỳ này, nhiều đơn vị cũng đầu tư xây dựng chương trình rất công phu với rất nhiều thể cách, nhiều hình thức diễn xướng, không theo một chủ đề không gian nào. Qua đó ngầm giới thiệu sự đa đạng, phong phú trong kết quả của quá trình khôi phục các thể cách ca trù ở địa phương mình. Trong đó, nổi bật nhất là đoàn Hà Nội, Nghệ An, Hải Phòng, CLB Đình làng Việt (Hải Phòng) với nhiều tiết mục độc đáo như: múa bỏ bộ, múa bài bông… Và nhiều thể cách được thể hiện bằng những giọng ca tuyệt kỹ như Nghệ sỹ ưu tú Bạch Vân, ca nương Phùng Phương Hồng, Nguyễn Kim Ngọc (Hà Nội), Hồng Năm, Kim Phùng (Nghệ An), nghệ nhân Nguyễn Thị Thu Hằng, ca nương Nguyễn Thị Liên (Hải Phòng)…

Tiết mục múa bỏ bộ trong không gian cửa đình của đoàn Hải Phòng được Hội đồng thẩm định đánh giá cao